Утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗн директорӗ Роза Лизакова «Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята тивӗҫнӗ.
Роза Михайловна 1966 ҫулхи нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Ҫӗмӗрле районӗнчи Луговая ялӗнче ҫуралнӑ. Хусанти паатшалӑх культура институтӗнче пӗлӳ илнӗ. 1987 ҫулта унтан «Библиотековедени тата библиографи» специальноҫа алла илнине ӗнентерекен дипломпа вӗренсе тухнӑ.
Ӗҫ биографине тӑван районӗнчи вулавӑшра пай заведующийӗнчен пуҫӑннӑ. Кайран Наци вулавӑшӗнче тӑрӑшнӑ, Культура министерствинче тӗрлӗ должноҫе йышӑннӑ. 2008-2012 ҫулсенче Роза Лизакова Чӑваш Республикин культура министрӗнче ӗҫленӗ. 2020 ҫулта ӑна каяллах ҫав тивӗҫе пурнӑҫлама шаннӑччӗ.
Чӑваш Енри коммуналлӑ хуҫалӑхра ӗҫлекенсем асӑннӑ отрасль объекчӗсене хӗле хатӗрлессипе ҫине тӑраҫҫӗ. Ӗнерхи кун тӗлне илсен, ӗҫе 59,9 процент чухлӗ пурнӑҫланӑ.
Ӗҫ хӑвӑртлӑхӗ енчен Йӗпреҫ (29,0%), Сӗнтӗрвӑрри (31,4%), Ҫӗмӗрле (32,5%) тата Ҫӗрпӳ (34,6%) районӗсем юлса пыраҫҫӗ.
Коммуналлӑ хуҫалӑх объекчӗсене хӗле хатӗрлессипе Улатӑр, Элӗк, Патӑрьел, Комсомольски, Хӗрлӗ Чутай, Шӑмӑршӑ, Тӑвай районӗсем тата Улатӑр хули малта. Вӗсенче палӑртнӑ ӗҫ калӑпӑшӗн 70 процентне пурнӑҫланӑ.
Кӑҫалхи ҫулталӑк пуҫламӑшӗ тӗлне илсен, пирӗн республикӑра усӑ курман ҫӗрсен лаптӑкӗ 17,3 пин гектарпа танлашнӑ. Ҫапах та Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствинче ун пек ҫӗрсен шутне 82,9 пин гектара кӗртме пулать тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Министрӑн пӗрремӗш ҫумӗ Инна Волкова нумаях пулмасть иртнӗ канашлура ҫакӑн пек цифрӑсем илсе кӑтартнӑ. Утӑ уйӑхӗн 7-мӗшӗ тӗлне пирӗн республикӑра пусӑ ҫаврӑнӑшне 936,8 гектар ҫӗре кӗртнӗ, е планпа пӑхнин 9 процентне.
Муниципалитетсене илсен, Улатӑр тӑрӑхӗнче ҫак ӗҫе 225 гектар ҫинче пурнӑҫланӑ, Вӑрнар районӗнче – 485 га, Шупашкар районӗнче – 79 га, Ҫӗмӗрле районӗнче – 148 га.
Паян ирхи 4 сехетре Ҫӗмӗрле районӗнчи Атӑл поселокӗнче пушар тухни пирки пӗлтернӗ. Унта виҫӗ пӳлӗмлӗ хваттерте пӗр пӳлӗмӗ ҫуннӑ.
Пушарнӑйсем ҫулӑма 40 минутра сӳнтернӗ. Анчах инкексӗр пулман. Ҫунса кӗлленнӗ ҫурт кӑмрӑкӗ хушшинче икӗ арҫын виллине тупнӑ. Пӗри – 31 ҫулти арҫын, хваттер хуҫи. Тепри – 47 ҫулти ентешӗ, вӑл ҫав ялтах пурӑннӑ.
Халӗ экспертсем пушар мӗнрен тухнине тӗпчеҫҫӗ. Аса илтерер: нумаях пулмасть Ҫӗнӗ Лапсарта Совхоз урамӗнче ашшӗпе хӗрӗ ҫунса вилни пирки пӗлтернӗччӗ.
«Ура утать – ҫул юлать». Ҫӗмӗрле чӑвашӗн Владимир Андреевӑн пӗрремӗш кӗнеки ҫапла ятпа пичетленсе тухнӑ. Чӑваш кӗнеке издательствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл ҫитӗннисем валли те, ачасем валли те кӑмӑла каймалли хитре сӑвӑсем шӑрҫалать.
«Сӑвӑҫӑн поэзи чӗлхийӗ ансат, ҫав хушӑрах сӑнарлӑ», – ырланӑ поэтӑн пултарулӑхне издательство ӗҫченӗ Ольга Австрийская.
Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, Владимир Андреев 1963 ҫулта Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ялӗнче ҫуралнӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчен вӗренсе тухнӑ, Ҫӗмӗрле, Хӗрлӗ Чутай, Ҫӗрпӳ район хаҫачӗсенче ӗҫленӗ. 1992 ҫултанпа шкулта ачасене чӑваш чӗлхи тата информатика предмечӗсене вӗрентет, шкул директорӗ. Чӑвашла электрон пособисем, компьютер вӑййисем хатӗрлет, интернетра вӗрентекенсем валли «Шкулта» журнал кӑларса тӑрать. Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ ҫутӗҫ ӗҫченӗ. 1985 ҫултанпа сӑвӑсем ҫырать, вӗсем район хаҫачӗсенче тата «Тӑван Атӑл» журналта пичетленнӗ.
«Ура утать – ҫул юлать» кӗнекене авторӑн юлашки ҫулсенче ҫырнӑ хайлавӗсем кӗнӗ.
Кӑларӑм редакторӗ – Валерий Алексеев, ӳнерҫи – Наталия Андреева. Тиражӗ – 500 экземпляр.
Чӑваш Ен урлӑ иртекен «М-12» ҫула 2023 ҫулта хута яма палӑртаҫҫӗ. Нумаях пулмасть ҫак ыйтупа РФ Правительствин Председателӗн заместителӗ Марат Хуснуллин канашлу ирттернӗ.
Аса илтерер: машинӑсене хӑвӑрт ҫӳремелли ҫав ҫул пирӗн регионта 100 километар яхӑн пулӗ. Ӑна Ҫӗмӗрле, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Комсомольски, Канаш тата Тӑвай районӗсем урлӑ сарӗҫ.
«М-12» ҫулӑн Мускаври МКАД патӗнчен пуҫӑнса Орехово-Зуево хули таранхи пайне кӑҫал хута ярӗҫ, Чӑваш Енри лаптӑка килес ҫул туса пӗтересшӗн.
«М-12» ҫула 2023 ҫулта хута ярасшӑн. Унпа Мускавран Хусана 6-7 сехетре ҫитме май килӗ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 12-мӗшӗнче каҫхине ҫамрӑксем мотоциклпа ярӑнса инкеке лекнӗ. Пӑтӑрмах Ҫӗмӗрле районӗнче пулса иртнӗ. Мотоциклист вӑрмантан чупса тухнӑ хир сысни ҫине пырса ҫапӑннӑ, ҫавӑн хыҫҫӑн транспорт тӳнсе кайнӑ. 14 ҫулти пассажир йывӑр суранланнӑ, ӑна пульницӑна ӑсатнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 13-мӗшӗнче ирхи виҫӗ сехет тӗлӗнче Улатӑр районӗнчи «Шупашкар-Сурское» автоҫул ҫинче машина пӑшипе ҫапӑннӑ. Мускавра пурӑнакан 21 ҫулти ҫамрӑк «Хендай-Солярис» автомашинӑна тытса пынӑ. Водительпе 18 ҫулти хӗр-пассажир кӑштах суранланнӑ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Вырӑс Улхашӗнчи ферма ҫивиттине витнӗ тимӗре такам вӑрлама пуҫланӑ. Пурлӑх пӗчӗккӗн-пӗчӗккӗн ураланнӑ.
Ферма япӑха-юхӑна пуҫланӑ пулин те унӑн хуҫин вӑрра иртӗхтерес килмен. Пуҫтаха тупса палӑртма йӗрке хуралҫисенчен пулӑшу ыйтнӑ.
Пакунлисем вӑрра йытӑпа шыранӑ. Титан Кросс ятлӑ полици йытти кирлӗ йӗр ҫине тӳрех лекнӗ. Вӑл пытанса ларнӑ каччӑсен тӗлне ҫитсе тухнӑ.
18-19 ҫулсенчи ҫамрӑксем хӑйсен айӑпне ҫийӗнчех йышӑннӑ, анчах фермӑн хуҫи пуррине вӗсем пӗлмен те иккен.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Хутар ялӗнче пурӑнакан 36 ҫулти арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл ҫынна вӗлернӗ тесе шутлаҫҫӗ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче ҫак арҫын килӗнче 68 ҫулти тӑванӗпе хирӗҫсе кайнӑ. Кӗҫӗнни аслине пуҫӗнчен тимӗр пепельницӑпа 4 хутран кая мар ҫапнӑ. Лешӗ ҫавӑнтах вилнӗ.
36-ри арҫынна тытса чарнӑ. Ӑна следстви вӑхӑтӗнче хупса усрас ыйтӑва пӑхса тухаҫҫӗ. Пуҫиле ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Турханти ял вулавӑшӗнче «Ун мӑнаҫлӑхӗ — яланлӑхах!» кӗнеке куравне йӗркеленӗ. Районӑн официаллӑ сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑна хальхи чӑваш ҫырулӑхӗн никӗслевҫине И. Я. Яковлева халалланӑ. Палӑртса хӑварар, чӑваш халӑхне ҫутта кӑлараканӑн ҫуралнӑ кунӗнче, ака уйӑхӗн 25-мӗшӗнче, Чӑваш чӗлхи кунне паллӑ тӑваҫҫӗ.
Кӗнеке куравӗ темиҫе пайран тӑрать. Куракансем Иван Яковлевӑн биографийӗ ҫинчен пӗлме ҫеҫ мар, ҫавӑн пекех ачасем валли ҫырнӑ кӗнекесемпе те паллашма пултарӗҫ. Куравра Лев Кураковӑн, Геннадий Волковӑн, Юхма Мишшин тата ыттисен кӗнекисене вырнаҫтарнӑ.
Кӗнеке куравӗ ака уйӑхӗн 26-мӗшӗччен ӗҫлӗ.
+11.3 °C